Դավադրության տեսությունները Հայաստանում

«Գլոբալ եւ լոկալ դավադրության տեսությունները Հայաստանում» նախագծի նպատակը դրանց նպաստող միջավայրի ու առաջացման բարդ ու խճճված պատճառահետեւանքային կապերն ուսումնասիրելն է։ 

Ժամանակի ընթացքում դավադրության տեսությունների բնույթն ու տարածման միջոցները ենթարկվել են տարատեսակ փոփոխությունների։ 21-րդ դարում դրանք հակված են ունենալու գլոբալ էություն, այլ ոչ սահմանափակվելու տեղային իմաստներով։ Հայտնի է, որ դավադրության տեսությունները առաջանում եւ ակտիվ թափ են առնում հատկապես անորոշության եւ ճգնաժամային իրավիճակների ժամանակ։ Որոշիչ գործոնները փոխվում են ըստ համատեքստերի։ Օրինակ՝ նախընտրական քարոզարշավների ժամանակ հաճախ են հանդիպում բարին եւ չարը հակադրող մեթոդները, որոնք նպատակաուղված են որոշ քաղաքական ուժերի դրական իմիջն ապահովմանն ու այլոց բացասական քողի ներքո ներկայացմանը։ Պատահական չէ, որ դավադրության տեսությունները հաճախ դառնում են մանիպուլատիվ դիսկուրսի մաս։ Փաստերի կեղծման, հանրության լայն շրջանակներում տարածված համոզմունքների եւ արժեհամակարգերի շահարկման միջոցով, դավադրության տեսությունները նպատակաուղղվում են աջակիցների ձեռք բերման եւ քաղաքական ուժերի օրակարգերի առաջ մղման համար։ 

Հետպատերազմյան, հետհամավարակային Հայաստանում, որն ի լրումն անցնում էր քաղաքական ճգնաժամի միջով, ի հայտ եկած դավադրության տեսությունները փոխկապակցված էին միմյանց։ Դրանք հիմնականում կառուցվում էին համավարակի, ղարաբաղյան հակամարտության, պատերազմի եւ խորհրդարանական ընտրությունների շուրջ։ 

2018 թվականի Թավշյա հեղափոխության արդյունքում երեւան եկած պատումները նոր հնարավորություններ ստեղծեցին առկա սոցիալական եւ քաղաքական զարգացումները մեկնաբանելու համար։ Արդեն 2021 թվականի խորհրդարանական ընտրությունները հիմք հանդիսացան դավադրության տեսությունների վերածնման համար։ Նախընտրական քարոզարշավը ցույց տվեց, որ քաղաքական կուսակցությունները ակտիվորեն օգտագում էին լրատվամիջոցներն ու հատկապես սոցիալական մեդիան՝իրենց, դավադրության տեսություններով համեմված, գաղափարախոսությունների առաջխաղացման համար։ Այն փաստը, որ սոցիալական մեդիան հանրության լայն շրջանակների համար ծառայում էր իբրեւ տեղեկատվության առաջնային աղբյուր, հանգեցրեց դավադրության տեսությունների ներթափանցմանը մարդկանց առօրեական կյանք։ Համատարած վախի մթնոլորտը, որ հիմնականում պտտվում էր ազգային ինքնությանն եւ տարածքային ամբողջականությանն առնչվող հարցերին, բերեց մարդկանց կասկածամտությանն ու անվստահությանը։ Չնայած խնդրի լուծմանն ուղղված հատուկենտ միջոցներին, հանրային իրազեկվածության մակարդակը շարունակում էր մեծապես ծացր մնալ, ինչի հետեւանքով գրեթե անարգել տարածվում էին դավադրության տեսությունները։ 

Հասցեագրելով դավադրության տեսությունները Հայաստանում

«Գլոբալ և լոկալ դավադրության տեսությունները Հայաստանում» միջգիտակարգային նախագիծը տարբեր մեթոդների եւ ձեւաչափերի միջոցով վավերագրեց իրադրությունն ու խնդրականացրեց այն։ 

Ծրագրի արդյունքում.

• Ստեղծվեց «Դավադիտարան» փոդքասթների շարքը, որի շրջանակներում դավադրության տեսություններն ուսումնասիրելու փորձ ունեցող հետազոտողները իրավիճակը վերլուծեցին տարբեր տեսանկյուններից (քաղաքականություն, լեզու, մշակույթ եւ այլն),

• Լրագրողների եւ հետազոտողների կողմից հեղինակվեցին թեմատիկ վերլուծական հոդվածներ,

• Վիզուալ արվեստագետները ստեղծեցին թեմատիկ պատկերազարդումներ, որոնք դարձան քաղաքային հանրային տարածքների մասը,

• Ստեղծվեց դավադրության տեսությունների շուրջ գրադարան, ինչը նպատակ ուներ բարձրացնել հանրության լայն շրջանակների իրազեկվածության մակարդակը։